- به فاضلابی که از قسمت های مختلف بیمارستان دفع می شود در مجموع فاضلاب بیمارستانی می گویند.
- این فاضلاب شامل فاضلاب بهداشتی، فاضلاب انسانی و مقداری فاضلاب عفونی، آنتی بیوتیک ها و داروهای مختلف می باشد
- که از آزمایشگاه ها و اتاق های عمل و سایر قسمت های بیمارستان دفع می شود
- که در نهایت وارد شبکه فاضلاب بیمارستان شده و با فاضلاب بهداشتی انسانی ادغام می شود.
- در نتیجه فاضلاب بیمارستانی تلفیقی از فاضلاب بهداشتی انسانی و فاضلاب عفونی می باشد که مقدار فاضلاب عفونی در مقایسه با فاضلاب بهداشتی انسانی بسیار کم تر است
- و در بسیاری از بیمارستان های عمومی که آزمایشگاه و اتاق عمل ندارند فاضلاب بیمارستان همان کیفیت فاضلاب بهداشتی انسانی را دارا می باشد
- و در بیمارستانهایی که این دو واحد رار نیز دارند فاضلاب آنها اندکی از لحاظ کیفی از فاضاب بهداشتی انسانی سنگین تر می باشد و غلظت /الاینده ها در آنها بیشتر می باشد.
- تصقیه فاضلاب بیمارستانی در مقایسه با تصفیه انواع فاضلاب های شهری و بهداشتی و انسانی از اهمیت بیشتری برخوردار است
- چرا که فاضلاب بیمارستانی علاوه بر آلاینده های موجود در فاضلاب بهداشتی، شامل آلاینده های عفونی نیز می باشد
- که از قسمت های مختلف بیمارستان همچون آزمایشگاه، اتاق عمل، دیالیز و … وارد فاضلاب شده و این ترکیبات با فاضلاب بهداشتی انسانی ترکیب شده و بار آلی فاضلاب را افزایش می دهد.
- بنابراین باید گفت که فاضلاب بیمارستانی در مقایسه با فاضلاب بهداشتی مقداری سنگین تر و پر آلاینده تر می باشد.
- در حال حاضر با افزایش جمعیت و همچنین افزایش تعداد بیمارستان های موجود در کل کشور به دلیل افزایش بیماری ها و لزوم حفظ سلامتی افراد جامعه، نیاز به تصفیه اضلاب های بیمارستانی بیش از پیش به چشم می خورد
- چرا که نه تنها حجم این فاضلاب ها در حال افزایش است از سوی دیگر فاضلاب های بیمارستانی در مقایسه با فاضلاب های بهداشتی از بار آلودگی بیشتری برخوردارند و به همین علت سبب آسیب بیشتری به محیط زیست می شوند.
فاضلاب بیمارستان شامل آلودگی های زیر است
- پاتوژن های میکروبی و باکتری ها و ویروس های مضر
- انواع داروها و متابولیت های آنها
- ایزوتوپهای رادیواکتیوی
- مواد شیمیایی خطرناک، فلزات سنگین
- پسماند انواع دارو
طراحی سیستم تصفیه فاضلاب بیمارستانی
برای طراحی تصفیه خانه فاضلاب بیمارستانی به سه پارامتر نیاز داریم:
- حجم فاضلاب تولیدی
- آنالیز کیفی فاضلاب
- استاندارد خروجی تصفیه خانه فاضلاب
سرانه تولید فاضلاب بیمارستانی
- حجم فاضلاب تولیدی در بیمارستان ها به تعداد تخت های بیمارستان و همچنین نوع بیمارستان ( عمومی، تخصصی، فوق تخصصی، روانپزشکی و … ) بستگی دارد
- با دانستن این دو پرامتر میزان آب مصرفی در بیمارستان را میتوان بدست آورد
- و بدین ترتیب میزان فاضلاب تولیدی ( که معمولا 85 درصد آب مصرفی می باشد ) را بدست آورد
- باید توجه داشت که در سرانه تولید فاضلاب به ازای هر تخت، پرسنل نیز در نظر گرفته شده است.
مراحل تصفیه بیمارستانی
مرحله اولیه یا پیش تصفیه
به عنوان مرحله اول، فرآیند تصفیه اولیه در تمام تاسیسات تصفیه فاضلاب (STP) ضروری است. این مرحله موارد مانند چوب، پلاستیک و دیگر ضایعات و مواد جامد معدنی و … را حذف می کند. با انجام این مرحله، تجهیزات سیستم تصفیه از آسیب دیدن محافظت می شود. تمام این ضایعات در مخزن آشغالگیر سیستم تصفیه جمع آوری میشود.
مرحله تصفیه اولیه
این مرحله دوم در سیستم تصفیه فاضلاب است. جداسازی فیزیکی جامدات و چربی ها و روغن، از فاضلاب در این مرحله انجام می شود. در این مرحله، آب برای چند ساعت به فیلترهای اولیه یا زلال سازها جاری میشود تا ذرات جامد بتوانند ته نشین شوند و ذرات سبک تر به سمت بالا حرکت کنند و از مخزن جدا شوند. ماده جامد حاصل به عنوان لجن اوليه يا همان خروجی اوليه شامل حدود 60 تا 70 درصد جامدات است. فاضلاب تحت تصفیه حالا وارد مرحله بعدی فرآیند خواهد شد.
مرحله تصفیه ثانویه
این یک فرآیند تصفیه بیولوژیکی است که مواد غیر آلی محلول و کلوئیدی موجود در فاضلاب را حذف می کند. در اینجا، باکتری ها تبدیل مواد معدنی کلوئیدی و محلول را انجام میدهند. اکنون فاضلاب تصفیه شده از مخزن اولیه به مخزن هوادهی منتقل می شود و اکسیژن از طریق سیستم هوادهی برای میکروب ها تامین میشود. هنگامی که فاضلاب به زلالسازی ثانویه جریان پیدا میکند، جامدات ته نشین می شود و لجن ثانویه نامیده می شود، بخشی از آن برای فرایند لجن فعال بازیافت می شود و باقی مانده با لجن اولیه مخلوط می شود که به مخزن هضم لجن فرستاده می شود و سپس دفع می شود. این مرحله حدود 90٪ مواد جامد غیر آلی را حذف می کند.
مرحله تصفیه سوم یا تصفیه پیشرفته
این مرحله آخر در بسیاری از پکیج های تصفیه بیمارستان است. در این مرحله مواد جامد معلق و مواد آلی که در مرحله تصفیه ثانویه از بین نرفته اند حذف می شوند. میکروارگانیسم های بیماریزا که در طول فرآیند تصفیه بیولوژیکی حذف نشدند، توسط پروسه ای به نام ضد عفونی در این مرحله حذف می شوند. چند عامل ضد عفونی می تواند بسته به شرایط فاضلاب (pH، وضوح و غیره) مورد استفاده قرار بگیرد. این امر با استفاده از مواد ضدعفونی کننده فیزیکی و شیمیایی مانند کلر، اشعه UV، ازن و غیره به دست می آید. اکنون فاضلاب ضد عفونی شده برای دفع یا استفاده مجدد مناسب است.
آنالیز کیفی فاضلاب بیمارستانی
- مواد خارجی موجود در فاضلاب بیمارستانی شامل
- ترکیبات آلی تجزیه پذیر بیولوژیکی
- مواد معدنی معلق و محلول
- مواد شوینده
- فلزات سنگین
- پاتوژنها
- مواد شیمیایی
- مواد سمی
- مواد دارونی
استاندارد خروجی فاضلاب بیمارستانی:
تصفیه فاضلاب بیمارستانی همچون تصفیه فاضلاب بهداشتی جهت حصول به استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست جهت دستیابی به یکی از استاندارد های این سازمان جهت استفاده در مصارف کشاورزی و آبیاری فضای سبز، تخلیه به آب های سطحی و تخلیه به چاه جاذب صورت می پذیرد.
اجزاء تشکیل دهنده فاضلاب بیمارستانی :
- مواد آلی قابل‌تجزیه بیولوژیک
- مواد معدنی (محلول، کلوئیدی یا معلق)
- فلزات سمی (جیوه)
- مواد شوینده (دترجنت‌ها)
رویکردهای پیش رو در مواجهه با تصفیه فاضلاب بیمارستانی:
- تخلیه فاضلاب بیمارستانی به اگو شهری و تصفیه آن در تصفیه خانه های فاضلاب شهری
- تصفیه مقدماتی فاضلاب بیمارستانی و تخلیه به اگو شهری و تصفیه تکمیلی در تصفیه خانه فاضلاب شهری
- تصفیه فاضلاب بیمارستانی به طور کامل و استفاده از پساب تصفیه شده در آبیاری فضای سبز و کشاورزی
- با توجه به اهمیت محیط زیست و حفظ و صیانت از آن، روش آخر بهترین روش برای مواجهه با فاضلاب بیمارستانی می باشد.
- چرا که علاوه بر تصفیه کامل فاضلاب و عدم آسیب رسانی به محیط زیست پیرامون خود، می توان از فاضلاب تصفیه شده در مصارف کشاورز و همچنین آبیاری فضای سبز استفاده نمود.
نقش داروها در فاضلاب بیمارستانی
- برای اولین بار در سال 1980 میلادی وجود مواد دارویی مصرفی توسط مردم شامل: آنتی بیوتیک ها، هورمون ها، مسکن های قوی در فاضلاب گزارش شده است .
- هنگامیکه انسان دارویی را مصرف می کند حدود 90-50 درصد آن بدون تغییر و باقیمانده آن به شکل متابولیت های شیمیایی مانند فرآورده های فرعی از فعل و انفعالات بدن دفع می شود
- با توجه به آنکه حدود 30% داروهای ساخته شده چربی دوست هستند
- بدین معنی که تمایل به حل شدن در روغن و چربی داشته و در آب حل نمی شوند
- می توان دریافت که داروهای مذکور توانایی عبور از غشای سلول را داشته
- و پس از ورود به محیط زیست وارد چرخه غذایی می شوند.
- همچنین بسیاری از داروها به جهت تأثیر بیشتر در درمان بصورت مقاوم و پایدار طراحی شده
- و می توانند ساختار شیمیایی خود را حفظ نمایند
- و پس از دفع وارد طبیعت شده و بمدت طولانی بدون هیچ تغییری باقی بمانند.
- بررسی های انجام شده در آمریکا حاکی از آن است که میزان داروی موجود در آبهای طبیعی حدود 1mg/l و مقادیر اسید سالیسیلیک بیش از 7/28 کیلوگرم در روز و اسید کلوفیبریک بیش از 7/2 کیلوگرم در روز در تصفیه خانه کانزاس سیتی مشاهده شده است
در بیان انواع مختلف داروهای مصرفی می توان به تأثیر چهار گروه بزرگ داروها بر محیط اشاره کرد:
1- هورمون های جنسی
- هورمون استروژن در آبهای طبیعی در حدود نانوگرم بر لیتر مشاهده شده است
- شواهد و اسناد زیادی در تحقیقات نشان می دهند که مقادیر هورمون های جنسی حتی بسیار کمتر از 1mg/l بر حیات وحش و طبیعت مؤثر می باشند
- به عنوان مثال استرادیول که یک هورمون جنسی زنانه می باشد
- به میزان 20 نانوگرم بر لیتر می تواند بر خصوصیات جنسی بعضی ماهی ها اثر بگذارد
2- مواد رادیواکتیو
- 70-60 درصد ید 131 که از طریق خوراکی وارد بدن می شود، بوسیله ادرار دفع می شود.
3- آنتی بیوتیکها
- آنتی بیوتیکها یکی از اصلی ترین گروههای دارویی می باشند، با این وجود هنوز هیچ گونه اطلاعات جامعی درباره اثرات آنتی بیوتیک وجود ندارد
- آنتی بیوتیکی که در برخی از بیمارستان های اروپا در فاضلاب انتشار می یابد بالغ بر 50 mg/l می باشد
- برای مثال دارویی مثل تتراسایکلین به علت متابولیت بالا نباید وارد فاضلاب شود.
- زیرا شکل مقاوم آن با یون کلسیم ترکیب شده و سخت تر از بین می رود در نتیجه میزان آنتی بیوتیک موجود در فاضلاب بیشتر می شود
- باید توجه داشت که باقیمانده آنتی بیوتیک در محیط ممکن است باعث افزایش مقاومت باکتری شده
- و یک تهدید جدی برای سلامتی عمومی باشد
- چراکه بیماریهای مسری که در بیمارستان به وجود می آید اغلب حاصل افزایش مقاومت باکتری است
عوامل متوقف کننده رشد سلولی (سیستواستاتیک)
- این دارو نسبت به سایرین به مقدار کم تری در فاضلاب وجود داشته
- اما همین مقدار اندک هم خطرات زیادی را به دنبال دارد.
- اثرات سرطان زایی، جهش ژنتیکی و اثر سوء بر جنین در اغلب آنها اثبات شده است.
- پزشکان جهت درمان بیماران سرپایی مقدار زیادی از این داروها تجویز کرده
- و بیماران سرپایی مقداری از داروی مصرف شده را در منزل و به فاضلاب شهری دفع می نمایند.
- احتمال میزان این مواد در فاضلاب شهری چند نانوگرم بر لیتر و در آبهای سطحی زیر یک نانوگرم بر لیتر می باشد.
- در آلمان میزان مصرف این ترکیبات بین 400-200 کیلوگرم در سال برآورد شده است.